وضعیت گیاه بنه در دهستان جبل

[HEAVENLY]

در این پژوهش ابتدا به شناسایی و بررسی فواید و مزایای گیاه بنه پرداخته شده است و ارزش زیست محیطی آن مورد برررسی قرار گرفت و سپس به بررسی وضعیت این گیاه در دهستان جبل (بخش کوهپایه- استان اصفهان) پرداخته شد و بدین منظور با مراجعات مکرر به اکثر مناطق این دهستان بخصوص مناطق کوهستانی جهت بررسی وضعیت کلی(شرایط حال، گذشته و آینده) این گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت برای استفاده بهینه و همچنین حفاظت از این گیاه جهت بهبود شرایط زیست محیطی منطقه چه به لحاظ گیاهی و جانوری پیشنهاداتی ارائه شده است.موقعيت منطقه مورد مطالعهدهستان جبل يكي از 18 دهستان شهرستان اصفهان مي باشد كه در فاصله85کیلومتری شمال شرق شهر اصفهان واقع شده است و 558كيلومتر مربع وسعت دارد و در 52درجه و 32 دقیقه تا 52 درجه و 61 دقیقه طول شرقی و32 درجه و 61 دقیقه تا 32 درجه و 81 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.ارتفاع اكثر مناطق آن بالاي 1600متر بوده و داراي قلل متعددي مي باشد كه بلندترين آن كوه ميل با ارتفاع 3030 بوده و داراي بيش از 8 قله با ارتفاع بيش از 2500 متر مي باشد. بارندگي سالانه اين دهستان" با استفاده از آمار 12 ايستگاه سينوپتيك استان اصفهان و نرم افزار SPSS و رگرسيون گيري ،*كمتر از 250میلیمتر برآورد شد" و گياهان بنه شناسايي شده اكثرا در خط ارتفاعي بالاي 2000 متر قرار دارند. هرچند كه تعداد زيادي از آنان در اكثر مناطق يافت مي شوند ،*اما به هر حال با توجه به كوهستاني بودن منطقه مورد مطالعه اكثر این كوهستاني هستندوضعیت گیاه بنه در دهستان جبلدرخت بنه يا پسته وحشي يكي از درختان موجود در دهستان جبل است*. پسته وحشي از گياهان درختي بلند قامت نواحي ارتفاعات کوههاي نيمه خشک محسوب مي شود. ارتفاع متوسط اين درخت معمولا" بين يک تا سه متر بوده وليکن در برخي نقاط حتي به ٧مترنيز مي رسد. درختي است دو پايه، داراي برگهاي تک شانه اي واجد يک تا ٧برگچه) برگچه ها بيضوي تخم مرغي شکل) ميوه پسته وحشي شفت کوچک ( بطول ٥تا ٨ميليمتر و عرض ٤تا ٦ميليمتر) ابتدا صورتي سپس قرمز و در زمان رسيدن کامل، پوشش ميوه سبز رنگ مي باشد.از آنجاییکه قسمت شمالی دهستان جبل را رشته کوه های مرکزی(مارشنان) در برگرفته و در واقع می توان گفت نیمی از این دهستان را منطقه کوهستانی تشکیل داده است و دارای بیش از 5 قله با ارتفاع بیش از 2500 متر می باشد که مهم ترین آن کوه میل با ارتفاع 3035 متر می باشد. میزان بارندگی سالیانه کوهستان مارشنان 100 تا 200 میلیمتر بوده و جزو مناطق خشک محسوب می شود. میانگین دمای سالیانه بین 10 تا 20 است[2]. از آنچه در این دهستان و با مراجعات مکرر به اقصی نقاط کوهستانی آن و همچنین با دیدار از سالمندان مناطق روستایی، مشاهده گردید این بود که در تمامی مناطق آن به خصوص کوهستانی، درختان متعدد تنومند با قطر 1 تا 5/1 متر وجود دارد و از طرفی تعداد بیشماری از آنان نیز طی 40 تا 50 سال گذشته برای مصارف سوختی و الوار سازی قطع گردیده اند و در پی آن در اطراف تنه بریده شده شاخه های متعددی رویش یافته که به دلیل چرای دام نتوانسته اند به صورت تک درخت درآمده و به صورت افشان گسترش یافته اند. با توجه به کاهش دامداری در این دهستان تعداد بیشماری از درختچه های کوچک در گوشه و کنار مناطق کوهستانی به عمل آمده که نیازمند نظارت و مواظبت می باشند. بنابراین با توجه به بارندگی ناچیز این منطقه (100تا200) میلیمتر در طول سال، این گیاه بهترین پوشش درختی این منطقه نیمه خشک می باشد و می توان با گسترش آن در جهت تلطیف هوای منطقه، تقویت آب های زیر زمینی، جلوگیری از جریان یافتن سیل، افزایش تنوع زیستی گیاهی و جانوری و بسیاری از موارد دیگر بهره جست. بنابراین با توجه به مقاومت زیاد این گونه نسبت به خشکی آب و هوایی و همچنین فواید فراوان برای شرایط زیست محیطی بهترین پوشش گیاهی برای این مناطق می باشد.جنس بنه ( pistatic) متعلق به خانواده Anacardiceae می باشد این جنس در نیمکره شمالی و در چهار قاره آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکا بین عرض های 15 تا 45 درجه پراکنش دارد. ولی بیشترین انتشار آن بین عرض های جغرافیایی 20تا 43 درجه شمالی است [ 8]. در ایران تا کنون 5 گونه از این جنس گزارش شده است . به طور کلی گونه ها جنس بنه در ایران به غیر از منطقه مرطوب خزری ، کویرها و بخش های جلگه ای دریای عمان و خلیج فارس در سایر نقاط پراکنش دارد. معروفترین گونه جنس بنه در ایران از نظر پراکنش و اهمیت گونه Pictacia atlanticasul muntica است. مطالعات و گزارشات مستند موجود در خصوص پسته وحشی بیانگر این است که رویشگاه های این گیاه با ارزش و مقاوم به خشکی و سایر شرایط نامناسب محیطی که سطحی معادل 4/2 میلیون هکتار از کشور را می پوشاند بدلایل مختلف از جمله چرای دام، آتش سوزی، تغییر در کاربری زمین ، بهره برداری نادرست از صمغ آن، عوامل ژنتیکی و محیطی متعدد، همراه با سایر فعالیت های انسانی مورد تخریب و تجاوز قرار گرفته است. در بسیاری از موارد نیز منجر به خرد شدن رویشگاه ها گردیده که خود عامل دیگری است که مجموع حیات کیاهی و جانوری ساکن در این زیستگاه ها را تهدید می کند.درخت بنه درختي بلندقامت و از نواحي كوه*هاي نيم*خشك محسوب مي*شود. ارتفاع اين درخت معمولا بين يك تا سه متر بوده و ليكن در برخي نقاط حتي به 7 متر نيز مي*رسد. درختي است دوپايه داراي برگ*هاي تك شانه*اي (يك تا 7 برگچه)، برگچه*ها بيضوي تخم*مرغي شكل گل*آذين نر خوشه مركب به طول 5 تا 12 سانتيمتر و گل**آذين ماده خوشه مركب به طول 7 تا 15 سانتيمتر ميوه پسته وحشي سفت كوچك (بطول 5 تا 8 ميليمتر و عرض 4 تا 6 ميليمتر) در اغلب نقاط كوهستاني نيم*خشك كشور مانند بلوچستان تا خراسان، لرستان، كردستان، اصفهان، فارس، خوزستان، كرمان و يزد و تهران به صورت گونه*اي بومي و شاخص حضور دارند. اين درختچه به همراه بادام كوهي عنصر اصلي و شاخص بخش كوهستان*هاي خشك و نيم*خشك ناحيه رويشي ايراني - توراني را تشكيل مي*دهد. سيستم ريشه*اي اين درخت سازگاري بسيار مطلوبي را به نقاط سنگلاخي و دامنه*هاي كوه*هاي آهكي و بازالتي داشته است اين درخت با مقاومت زياد در مناطق كوهستاني با آب و هواي نه*چندان سرد مي*رويد و امروزه در ليست درختان حفاظت*شده قرار دارد.نتیجهبا مراجعات مکرر به اکثر مناطق این دهستان بخصوص مناطق کوهستانی مشاهده گردید که در گذشته به دلیل استفاده از این درخت، چه به لحاظ بهره برداری از چوب و چه به لحاظ استفاده از صمغ آن، تعداد بیشماری از این درختان تنومند قطع گردیده و با توجه به رویش مجدد از تنه اصلی و از طرفی چرای بی رویه دام، این نهال تازه نتوانسته شرایط اولیه را کسب نماید و به همین دلیل در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. بنابراین با توجه به شواهد و شرایط زمین شناسی این دهستان برای توسعه مجدد درختان بنه مناسب بوده و از آنجاییکه این دهستان در منطقه خشک کشور واقع گشته این درخت مناسب ترین پوشش گیاهی درختی برای این منطقه می باشد و می تواند در برابر شرایط سخت محیطی مقاومت نماید و با تقویت و حفظ این گیاه می توان هم به لحاظ اقتصادی هم به لحاظ زیست محیطی، به منطقه کمکی شایانی را نمود و با راهکارهایی اساسی در روند گسترش هر چه بیشتر این گیاه اقدام نمود. پیشنهادات 1- بایداقدامات مدیریتی لازم درجهت کاشت وترمیم قسمت های تخریب شده این جامعه گیاهی اعمال گرددوحتی الامکان تک درختان غیربومی ریشه کن شده وبه جای آنهادرختان بومی مثلا بنه کاشته شود.2- باتوجه به اینکه جامعه گیاهی بنه عموما درنقاط مرتفع واکثرا باشیب های بالااستقراریافته است.به منظورپیشگیری ازهرزروی آب وایجادفرسایش خاک بایدباتوسل به روشهای طبیعی آبخیزداری درجهت کنترل ومهارآبهای جاری وحفاظت ازخاک این منطقه اقدام نمود.3-بهره برداری ازدرختان بنه دررویشگاههای آنهابایدچارچوب طرح های بهره برداری درحد توان وظرفیت اکولوژیکی مناطق صورت گیرد وبایدازهرگونه بهره برداری بی رویه وغیراصولی ازاین درختان به شدت جلوگیری نمود.4 -دربهره برداری ازدرختان بنه به منظوراستحصال رزین باید به جای روشهای سنتی مانند تیغ زدن ازروشهای نوین وعلمی استفاده نمود که تحقق این امرخودبه نقش بسیارمهم مسوولین درآموزش روستاییان وبهره برداری مناسب وابسته است.5- باتوجه به اینکه تجدیدحیات طبیعی این درختان متکی به رویش بذرمی باشد که درشرایط فعلی این روند مختل گردیده است درچنین شرایطی باید ضمن پیشگیری ازورود دام وکنترل چرای بی رویه دراین رویشگاهها،برای احیاء وبازسازی این درختان به جنگل کاری با نهال های ازقبل تهیه شده ازاین زیرگونه اقدام نمود.

http://www.irandeserts.com/file/imageSection/F1/51e9c2bb-42ff-40b5-9d0e-d1ade48c365d.jpg


گردآورنده: HEAVENLY
منبع: http://www.irandeserts.com (http://www.irandeserts.com/)