کاربرد آرتمیا در تکثیر و پرورش آبزیان

[محمد رضا قدیری]

آرتمیا سخت پوستی فیلتر کننده غیر انتخابی که کلیه ذرات کمتر از 50 میکرون را تغذیه می کندو در آبهای بسیار شور زندگی می کند. و هیچگونه وسیله دفاعی ندارند.
{----------------------------------------------------------}
کاربرد آرتمیا در تکثیر و پرورش آبزیان
آرتمیا سخت پوستی فیلتر کننده غیر انتخابی که کلیه ذرات کمتر از 50 میکرون را تغذیه می کندو در آبهای بسیار شور زندگی می کند. و هیچگونه وسیله دفاعی ندارند. در ایران در دریاچه های ارومیه ، مهار لو ، طشک، بختگان و آبگیر های نظیر نوق رفسنجان،کال شور گناباد و حوض سلطان قم وجود دارند .
ریخت شناسی و چرخه زندگی آرتمیا
آرتمیا بالغ در شرایط سخت تولید سیست در حالت خواب(د یاپوز)می نمایید ،که تا زمانیکه خشک نگهداشته شوند، مراحل رشد و تکامل جنینی را طی نمی نماید. به محض غوطه ور شدن در آب دریا ، فرم پیاله مانند(شکل1) سیستها تبدیل به کره کامل می شود(شکل2)،پس از شروع متابولیسم و بعد از گذشت 20 ساعت پوسته خارجی شکسته می شود(شکل3)، نموجنین پس از خروج از پوسته کامل شده و پس از مدت کوتاهی ناپلیوس(اینستار I) با شنای آزاد تولید می شود(شکل 4،5)،طول اولین مرحله لاروی ، اینستار I ، حدود 400-500 میکرومتر می باشد(شکل6)،آرتمیا در شرایط مطلوب طی مدت 14 روز به بلوغ می رسند.
طبقه بندی
آرتمیا سخت پوستی است که.اولین بار در سال 1958 لینه در آبگیر شور لمینگتون انگلستان آنرا شناسایی و بنام L. Artemia salina نامگذاری نمود.در ادامه تحقیقات دانشمندان گونه های مختلفی از آرتمیا را شناسایی و ثبت نمودند که می توان به آرتمیا ارومیانا،آرتمیا پارتنوجنتیکا، آرتمیا سینیکا، آرتمیا پرسیمیلیس، آرتمیا فرانسیسکانا، آرتمیا مونیکا، آرتمیا تونیسیانا، آرتمیا قزاقستان اشاره نمود.
ویژگیهای مختص به سویه
محیطهای مختلف بر پاره ای از ویژگی ها آرتمیا تاثیرگذار می باشند ،ویژگی فنوتیپ (http://www.daneshju.ir/forum/vbglossar.php?do=showentry&item=%D9%81%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%BE) ی نظیر ارزش غذایی از آن جمله اند،که از فصلی به فصلی و سالی به سالی متفاوت می باشد. خصوصیاتی نظیر قطر سیست، سرعت رشد، مقاومت در مقابل دمای بالا ، خصوصیات مشخصه سویه ها هستند و تقریباً ثابت می باشند.بهر حال شناخت ویژگی های ژنوتیپ (http://www.daneshju.ir/forum/vbglossar.php?do=showentry&item=%DA%98%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%BE) ی و فنوتیپ (http://www.daneshju.ir/forum/vbglossar.php?do=showentry&item=%D9%81%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%BE) ی سیستها می تواند کارایی فعالیت تولید در مراکز تکثیر میگو و ماهی را افزایش دهد.بهر حال یک ارگانیسم غذایی از دو منظر قابل ارزیابی است.
الف – از منظر پرورش دهنده
ب - از منظر لارو میگو وماهی(و سایر آبزیان قابل پرورش)
الف :از منظر پرورش دهنده:
بطور کلی پرورش دهنده معیار های ذیل را برای انتخاب غذا مدنظر قرار می دهد:
– باسانی قابل دسترس باشد
دسترسی آسان به غذا برای یک تولید با ثبات ضروری می باشد،استفاده از غذا های طبیعی (جمع آوری شده) در یک واحد تولیدی تجاری قابل اعتماد نبوده وبا خطر زیادی همراه است.راهکار عملی برای چنین واحد های ،تولید انبوه انواع غذا ها نظیر فیتو پلانکتونها (کیتو سروس ، اسکلتونما، کلرولا)، آرتمیا و روتیفر(در بعضی مواقع) در محیط کنترل شده می باشد.
– اقتصادی بودن غذا:
•دومین معیار برای انتخاب غذای لاروی توسط پرورش دهنده ، مقرون به صرفه بودن غذا است. بعنوان مثال اثرات قیمت غذا بر قیمت تمام شده لارو میگو ،زمانیکه می خواهیم قیمت پست لارو کاهش یابد ، ضروری است که کلیه هزینه های تولید از جمله غذا کنترل شود .دراین مورد توصیه های ذیل ارایه می شود:
•کاهش هزینه های تولید جلبک با انتخاب سویه سریع ارشد
•به روز نمودن دستور العمل تولید جلبک
•استفاده از غذای کنسانتره ارزان قیمت (مقرون به صرفه ) بجای فیتو پلانکتون برای کاهش مصرف آن
•در موارد مشابه برای کاهش هزینه های مربوط به مصرف آرتمیا راهکار های ذیل ارایه می گردد:
•سیست های با تفریخ موثره بالا انتخاب شود
•دستور العمل های ضدعفونی و تفریخ ،برداشت و ذخیره و استفاده در لارو میگو را به روز نماید.
•از سیستهای با کیفیت غذایی بالا و گرانقیمت ، برای دوره ای کوتاه استفاده گردد ودر مراحل بعدی ، بیشتر از سیست های ارزان قیمت با ارزش غذایی کمتر (غنی شده) استفاده شود .
•غذای کنسانتره ارزان قیمت تر بجای آرتمیا استفاده گردد.
•سهولت تولید:
•معیار بعدی برای انتخاب غذای لاروی توسط پرورش دهنده، سهولت تولید غذای مورد نیاز در مراکز تکثیر میگو است. جلبک یکی از این غذا ها است که تولید آن ساده نمی باشد و نیاز به محیط کشت ، آب درمان شده بوسیله ریز فیلتر ها و اشعه ماوراء بنفش دارد.پرورش جلبک از کشت در لوله های آزمایش آغاز می گردد و در چند مرحله، در نهایت به پرورش در تانک ها(داخل سا لن یا خارج سالن) می رسد.
•غذای دیگری که می بایست در مرکز تکثیر تولید شود ،آرتمیا است که تولید آن نسبت به جلبک ساده تر می باشد.بطوریکه ناپلیوس مورد نیاز از تفریخ سیست ها خشک بدست می آید. ناپلیوس ها در شرایط مطلوب از نظر اکسیژن،حرارت ، پی اچ ، شوری،تراکم سیست و نور پس از 24 انکوباسیون از سیست های خشک تولید می شوند(Sorgeloos et al ,1986)این فاکتور ها بر تفریخ موفق و قیمت تولید تاثیر می گذارند
• می بایست سیستی با تفریخ موثره بالا انتخاب شود، چون بطور قابل ملاحظه ای بر قیمت تمام شده لارو تاثیر گذار است ، وجود اختلاف بین سیست های مختلف به اثبات رسیده است.( Sorgeloos et al, 1986).
•یکی دیگر از غذاهای که در مراکز تکثیر تولید می شود روتیفر می باشد. پرورش روتیفر نسبتاً ساده می باشداگرچه تولید روتیفر اغلب با اشکالاتی همراه بوده ، شستشو و برداشت آن نیز با مشکلاتی زیادی انجام می شود.(Fukusho,1989).برای نماتودها نیز مراحل مشابه ای تعریف نموده اند(Fontaine et al,1982)
•انعطاف پذیری غذا،آخرین معیاری که پرورش دهنده برای انتخاب غذا در نظر می گیرد.ارگانیسم غذایی می بایست تغییرات شوری و حرارت و جابجایی را تحمل کند .این معیار بوسیله جلبک و آرتمیا که می توانند فشار های محیطی و جابجایی ها را تحمل کنند ، تامین می گردد. غذاها ی زنده ایکه در مراحل مختلف لاروی میگو تغذیه می شوند، می تواند جلبک با اندازه بسیار کوچک تا آرتمیا با اندازه خیلی بزرگ باشد.احتمال استفاده از اندازه ها ی مختلف یک منبع غذایی به قابلیت انعطاف غذا کمک می کند.در این خصوص آرتمیا می تواند در اندازه های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. کوچکترین شکل آرتمیا بصورت سیست کپسول زدایی شده با قطر 200 میکرون می باشد،که برای ZoeaII- ZoeaIIIمیگو بسیار مناسب است.(Wilkenfeld etal 1984).
بهر حال بدلیل نرخ ته نشینی بالا سیست های کپسول زدایی شده ، استفاده از آن در واحد های تجاری محدودشده است.اندازه ناپلیوس آرتمیا بین 420-520 میکرون است که برای مایسیس تا پست لارو میگو مورد قبول است. پست لارو میگوحتی آرتمیامراحل بالاتر ( مثل متا ناپلیوس و آرتمیای جوان) را نیز می پذیرد.آرتمیای بالغ نیز بطور موفق آمیزی در تغذیه مولدین مورد استفاده قرار گرفت
.(. Flores Tom, 1987., Salgado, 1988, Broody etal, 1986)آرتمیا ممکن است در سیستم بسته پرورش یابد، یا از محیط های طبیعی جمع آوری شود.
نیاز های لارو
•ب– نیاز های لارو:یکسری نیاز ها می بایست برای لارو فراهم گردد .نیاز های فیزیکی و تغذیه ای از آن جمله اند.
• 1- نیاز های فیزیکی عبارتند از:
• 1-1- تمییز بودن و خالص بودن 1-2- قابل دسترس بودن 1-3- قابل پذیرش بودن
• 2-نیازهای تغذیه ای عبارتند از:
• 2-1-قابلیت هضم و جذب 2-2- نیاز های انرژی2- 3- نیاز مندیهابه مواد مغذی
• 1-1-یک غذای زنده می بایست تعدادی از نیاز مندیهای لارو آبزیان را برآورده کند.نیاز های فیزیکی همانند نیاز های تغذیه ای مهم هستند.خلوص غذا یک ضرورت است . بطوریکه آلودگی از طریق غذای زنده می تواند به تانک های پرورش انتقال یابد.آلودگی سیست به باکتری و قارچ بوسیله ضدعفونی می تواند از بین برود (توضیحات بعدی را ببینید).البته این ضدعفونی آلودگی لایه حبابی را از بین نخواهد برد، که می بایست از روش کپسول زدایی برای حذف این آلودگی استفاده نمود.در ضمن به منظور جلوگیری از صدمات فیزیکی ناپلیوس های آرتمیا،( بعد از تفریخ) و قبل از تغذیه ناپلیوس ها ،ناپلیوس ها می بایست با آب شیرین ،ترجیحاً بهمراه توری برای جلوگیری از صدمات فیزیکی، شسته شوند.
•دومین شرط فیزیکی برای غذای لاروی مناسب،دسترسی مداوم به آن برای تغذیه است . برخلاف غذای مصنوعی ،غذای زنده بدلیل شنای آزاد آنها دردسترس لارو قرار دارند.
• 2نیاز های تغذیه ای
•یک طعمه در صورت تامین نیاز های فیزیکی ، می بایست نیاز تغذیه ای را نیز تامین نماید. بهر حال یک ارگانیسم غذایی می بایست برای یک شکار چی قابل جذب و هضم باشد که عواملی نظیر شکل و اندازه در جذب طعمه تاثیر گذار می باشد.برای استفاده لارو از ترکیبات مغذی ،غذای خورده شده می بایست هضم شود. غذای زنده برخلاف غذای مصنوعی ، دارای آنزیم پروتیولیتک بوده که به هضم کمک می کند.با بزرگ شدن طعمه مقدار انرژی زیاد تر می شود ولی توصیه می شود با توجه به مراحل لارو شکارچی از اندازه های مناسب طعمه غذای زنده استفاده شود .ارزش غذایی آرتمیا می تواند با توجه به سویه یا گونه ، مکان صید ، فصل صید و حتی دریک مکان در فصول مختلف متفاوت باشد
•نکته:
•براساس پروفیل اسید های چرب و میزان وجود اسید های چرب با زنجیره بلند آرتمیا به دو دسته آرتمیای تیپ آب شیرین با مقدار کم اسید های چرب با زنجیره بلند ، و تیپ آرتمیای آب شور با مقدار زیاد اسید های چرب با زنجیره بلند. که نوع اول برای ماهیان آب شیرین و نوع دوم برای ماهیان آب شور مناسب می باشد.
•ویژگیهای هر سویه
•اندازه و محتوی انرژی:
•بسیاری از سویه ها را می توان از روی ویژگی های بیومتریک آنها مشخص نمود ، با توجه به تاثیر عوامل محیطی بر قطر سیست ، اندازه سیست در یک سویه همواره یکسان است.سایر پارامتر های بیومتریک مانند اندازه (حجم) ،سیست، وزن خشک و غیره ارتباط زیادی به قطر سیست دارد.
کیفیت تفریخ
•رفتار های تخمه گشایی (تفریخ)سیست، در شرایط متفاوت تاثیر زیادی بر درصد تفریخ، سرعت و کارایی تفریخ دارد.ولی هیچکدام از این پارامتر ها مشخصه سویه خاصی نیست ،چون .متاثر از پهنه وسیعی از فاکتورهای مثل استحصال وغیره هستند. البته در آبزی پروری بسیار مهم می باشد.
•سرعت رشد ناپلیوس: رشد آرتمیا های مناطق مختلف جغرافیایی ،متفاوت می باشد . انتخاب یک سویه با استعداد رشد بالا ،تاثیر مثبتی بر تولید خواهد داشت.
•قدرت تحمل دما و شوری:
•دو عامل مهم واصلی در رشد آرتمیا دما و شوری است،دامنه دمایی مناسب برای رشد آرتمیا 20-30 درجه سانتی گراد و دمای مطلوب 25-28 درجه سانتی گراد می باشد. در این شرایط حداقل مرگ و میر در جمعیت آرتمیا مشاهده می شود.شوری مناسب برای آرتمیا ، شوری است که هیچ شکارچی در آن زیست نمی کند.بازماندگی سویه آرتمیای فرانسیسکانای دریاچه بزرگ نمک بیشتر از دیگر سویه ها می باشد.
•عوامل دیگری نظیر طول مدت زندگی و ظرفیت تولید مثل ، از فاکتور های مهم می باشد که می بایست مدنظر قرار گیرد.
•ارزش غذایی نیز دیگر پارامتر مورد توجه در آرتمیا می باشد، بطوریکه اختلاف در ترکیب بیو شیمیایی سویه های مختلف موجبات راندمان تولید متفاوت در مراکز تکثیر ماهی و میگو شده است.
ریخت شناسی سیست
•پوسته سیست از سه لایه بشرح ذیل تشکیل شده است:
•لایه حبابچه ای(Alveolar layer): لایه سخت شامل لیپو پروتیین های حاوی کتیین و هماتین.
•غشای کوتیکول خارجی: این لایه جنین را در مقابل نفوذ مولکول های بزرگتر از مولکول دی اکسید کربن
محافظت می نماید
•کوتیکول جنینی: یک لایه شفاف و بسیار کشسان که به وسیله غشاء کوتیکولی داخلی از جنین جدا می شودودر تفریخ به غشاء تخمه گشایی بدل می شود.
•فرایند تخم گشایی
•تاثیر عوامل محیطی روی متابولیسم سیست:
•عوامل موثر بر متابولیسم سیست عبارتند از:
•دما: سیست خشک(2-5 درصد) در مقابل دما فوق العاده مقاومند.ولی در سیست های آبگیری شده توان تحمل محدوده تری دارند ودر کمتر از 18 – درجه سانتی گراد و بالاتر از 40 درجه سانتی گراد جنین می میرند.
• PH: محدوده مناسب بین 8-5/8 است،لذا افزودن 2 گرم در لیتر NaHco3 موجب بهبود وضعیت تفریخ می گردد.
•اکسیژن : 5 قسمت در میلیون ،میزان مناسب برای حداکثر میزان تفریخ است.
•شوری :بهترین شوری برای تفریخ 30-33 قسمت در هزار است و درشوریهای بالاتر، جنین انرژی بیشتری را صرف می کند.
•بالاترین حد تحمل شوری برای سویه های مختلف متفاوت بوده ولی معمولاً در محدوده 90 گرم درلیتر است. شوری بهینه از اختصاصات هر سویه است ولی بین 15-70 گرم درلیتر است.
•نور : سیست پس از آبگیری، در شرایط هوازی به حداقل نور نیاز دارد
•بهر حال با توجه به ویژگیهای سیستهای هیدراته ،توصیه های قابل ارایه است که عبارتند از:
•برداشت به موقع، تمییز کردن، خشک کردن، چگونگی نگهداری سیست خام، در هر حال توصیه می شود سیست های خشک نیز در دمای پایین (کمتر از 10 درجه سانتی گراد) نگهداری شود.
•تولید مثل
•آرتمیا با توجه به شرایط محیطی ،به دو شیوه می تواند تولیدمثل نمایید. آرتمیا در شرایط سخت(اکسیژن پایین،حرارت بالا،ویا پایین ،شوری بالا ،...) به روش سیست گذاری تولید مثل می کند.درحالیکه در
شرایط مناسب (حرارت مطلوب ،شوری مناسب، غذا) به شیوه زنده زایی تولید مثل می نمایید. در محیطهای طبیعی و استخر های تولید نمک ، آرتمیا در شرایط سخت ، تولید سیست در حالت خواب (دیاپوز) می
نمایید .این سیستها ،پس از تجمع ، بوسیله باد دریک مکان جمع شده ودر نهایت با توری جمع آوری می شود .
• روشهای رفع دیاپوز
• روشهای متعددی برای رفع دیاپوز وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
• نگهداری در شرایط سرد: تقلیدی از دوره زمستان گذرانی سیستها است که برای سیستهای دریاچه های درون قاره ای مناسب است.
• استفاده از پراکسید هیدروژن:دراغلب موارد پیش بینی میزان حساسیت سویه یا گونه،به این ماده متفاوت است .
• استفاده از آبگیری و آبدهی مکرر
• کپسول زدایی
• روشهای ضدعفونی
• یکی از مشکلات اصلی در آغاز پرورش لارو ماهیان دریایی و میگو،استعداد لارو در ابتلاء به عفونتهای میکروبی است. گونه های ویبریو اصلی ترین تشکیل دهنده فلور باکتریایی در محلولهای تفریخ است. این باکتری قادربه ایجاد بیماری در آبزیان است، در قشر سیست انواع باکتری و قارچها و مواد آلی وجود دارد که می بایست با شیوه های از بین برود که عبارتند از:
• ضد عفونی با هیپو کلریت سدیم
• کپسول زدایی
• ضذعفونی با کلر
• مزایای سیست کپسول زدایی شده
• پوسته های سیست به تانک پرورشی وارد نمی شوند
• ناپلیوس هایی که از سیست پوسته زدایی شده حاصل می شود ،محتوی انرژی ووزن فردی بالاتری نسبت به ناپلی اینستار Iمعمولی دارند.
• سبب ضد عفونی می شود
• سیست پوسته زدایی شده بصورت مستقیم میتواند استفاده شود
• احتیاج به نور کمتری دارد
• اندازه کوچکتری دارد
• محتوی انرژی حدود 30-40 درصد بیشتر از ناپلیوس مرحله یک است
تعاریف
• درصد تفریخ: تعداد ناپلیوسهای حاصل از 100 عدد سیست سالم را درصد تفریخ گویند.
• تفریخ موثره:تعداد ناپلیوس های که از یک گرم سیست خشک حاصل می شود.
• نرخ تفریخ: این معیار به طول زمان تفریخ مربوط می باشد.واز آغاز آبگیری تا خروج ناپلیوس مربوط است.که دارای چند مرحله T0,T10,T90 است.
• همزمانی تفریخ: طول مدتی است که درآن بیشترین ناپلیوسها از تفریخ بدست می آید.
• خروجی تفریخ: وزن خشک بیوماسی که از یک گرم سیست خشک در طی انکوباسیون بدست می آید.
نحوه برداشت:
•پس از تفریخ و قبل از ارایه ناپلیوس ها به لارو ماهی ومیگو ، ضروری است ناپلیوسها از کلیه مواد اضافه جدا و تمییز گردد، به همین منظور ابتدا هواددهی راقطع (5-10 دقیقه) نموده و بشرح شکلهای(15،16)نسبت به جمع آوری ناپلیوسها اقدام می شود..ناپلیوسهای برداشت شده را بلافاصله می توان استفاده نمود ویا اینکه در حرارت پایین برای مدت بیش از 24 ساعت نگهداری نمود.
ناپلیوسهای تازه تفریخ شده در همه موارد نمی تواند نیاز های تغذیه ای لاروآبزیان را تامین نمایید . لذا به منظور تامین نیاز ها و ارتقاء کیفیت ناپلیوس آرتمیا می توان از تکنیک غنی سازی استفاده نمود.
غنی سازی آرتمیا:
• بطور کلی غنی سازی به دو منظور ذیل انجام می گردد:
• الف- غنی سازی تغذیه ای(شکل 18(
• ب - غنی سازی به منظور کنترل بیماریها
• الف: نقش اسید های چرب ضروری ، نظیر ایکوزا پنتانوییک اسید و دوکوزا هگزانوییک اسید در آرتمیا از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.بیشتر گونه های دریایی،امکان سنتز اسید های چرب ضروری از اسید های غیر اشباع با زنجیره کوتاه را ندارند.لذا ضروری است درصورت کمبود این مواد در آرتمیا با استفاده از تکنیک غنی سازی این مواد را در آرتمیا تزریق نماییم . مطالعات انجام شده نشان می دهدکه ، سیست آرتمیا نیاز آبزیان را به ویتامینها برآورده میکند. غنی سازی دامنه کاربری وسیعی درمراکز تکثیر ماهی و میگو دارند
•محققان انگلیسی ،ژاپنی،فرانسوی وبلژیکی روشهای غنی سازی متعددی را با استفاده از جلبک های تک سلولی، مخمر ها و غیره طراحی نمودند. امروزه محصولات غنی ساز زیادی بصورت تجاری توسط شرکت های مختلف ساخته می شوند
•تکنیک بریتانیایی: این تکنیک را فوستر وویکنس ابداع کردند،که درآن از جلبک ایزوکراسیس برای غنی سازی ناپلیوسهای آرتمیا استفاده می شود.تراکم 10هزار ناپلیوس درلیتر و مدت غنی سازی 24 ساعت خواهد بود.
•تکنیک ژاپنی: این تکنیک را واتانابه و همکارانش ابداع کردند ،که روش مستقیم از جلبک(همانند روش قبلی)استفاده می شود. در همین روش از مخمر نیز استفاده می شود.در روش غیر مستقیم از روغنهای امولسینه ماهی و یک مخلوطی از حاوی اسیدهای چرب با زنجیره بلند دراین شیوه نیز استفاده می شود.
•تکنیک فرانسوی:این تکنیک توسط روبین ابداع شد، در این روش غنی سازی با استفاده از ترکیبی از پودراسپیرولینا،مخمر،اسیده ای آمینه، ویتامینها،کلسترول و روغن ماهی در دوره 48 ساعته انجام می شود.
•تکنیک بلژیکی: این تکنیک شامل تغذیه مقدماتی بوسیله ذرات ریز حاوی اسیدهای چرب ضروری است
تولید وپرورش آرتمیا
•با توجه به نیاز صنعت آبزی پروری به سیست آرتمیا ، بسیاری از کشورهای پیشرو در امر آبزی پروری مجبور به واردات از کشور آمریکا شدند ، نوسانات قیمت سیست در بازار جهانی و وابستگی شدید به سیست، موجب گردید ، فرایندتولید در مزارع تولید نمک ،آبگیر های دست ساز و غیره طراحی وانجام گردد. بسیاری از کشورهای آسیای جنوب شرقی نظیر چین، ویتنام ، فیلیپین ، تایلند و سریلانکا در این خصوص از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخوردار بوده و نتایج قابل قبولی در طی سالهای اخیر بدست آورده اند . میزان برداشت در کشورهای مختلف با توجه به سیستم پرورش، نوع مدیریت ، شرایط اقلیمی و اهداف نهایی(تولید نمک مصرفی یا صنعتی)متفاوت می باشد. بعبارتی مدیریت برداشت، تولید و فراوری سیست وبیوماس آرتمیا بستگی به نوع منبع ،میزان تولید و حجم عملیات دارد . هم اکنون در دنیا برداشت و تولید سیست و بیوماس آرتمیا از چندین منبع بشرح ذیل انجام می گردد:
• 1دریاچه های طبیعی: نظیر بزرگ نمک، ،ارومیه
• 2مزارع تولید نمک دایمی: نظیر پتروشیمی بندر امام درایران و سایر مزارع تولید نمک دردنیا.
• 3واحد های فصلی: واحد های که در فصل خشک در اکثر کشورهای آسیای جنوب شرقی وجود دارند.
• 4پرورش متراکم آرتمیا در استخر های میگو ویا منفرد
•بدیهی است تولید آرتمیا دراستخر های ماهی ومیگو و مزارع دایمی تولید نمک اقتصادی خواهند بود.
• 5پرورش در تانک
•با توضیحات ارایه شده ،و امکانات دردسترس نوع و شیوه تولید سیست وبیوماس آرتمیا متفاوت بوده و می تواند در داخل سالن و خارج سالن (استخر های انجام گردد.بطوریکه تولید اقتصادی در استخر های خاکی به پارامترهای مختلفی وابسته بوده که بشرح ذیل آورده می شود:
پرورش آرتمیا در استخر ها:
برای پرورش آرتمیا لازم است ابتدا محل مناسب برای پرورش انتخاب گردد .
• در انتخاب محل برای طراحی و ساخت مزارع واستخرهای پرورش آرتمیا موارد ذیل را می بایست مدنظر قرارداد:
• شرایط اقلیمی(آب وهوا)
• توپوگرافی
• شرایط خاک
در صورتی که از حوضچه های تولید نمک برای تولید سیست استفاده می شود پیشنهاد می شود ، استخرها اصلاح و مرمت گردند.
اصلاح استخر ها
•با توجه به اینکه حوضچه دایمی تولید نمک وواحد های فصلی با عمق کم ،دیواره های نامناسب وبدون سیستم پالایش ساخته می شوند لذا ضروری است برای بهبود کیفیت تولید دراین واحد ها اصلاحات ذیل انجام گردد:
• عمیق کردن استخر ها
• ساخت دیواره ها
• فیلتراسیون آب
آماده سازی استخر ها
• آماده سازی استخر ها دردو مرحله انجام می شود
• الف- آماده سازی قبل از آبگیری:
• الف-1- آهک پاشی
• الف-2- کود پایه
ب- آبگیری:
•پالایش آب ورودی:در استخر های تولید نمک با توجه به وسعت آنها امکان پالایش آب ورودی وجود نداشته و معمولاٌ پرورش آرتمیا در استخر های حد واسط ودر شوریهای 100 -140 قسمت در هزار انجام می پذیرد (در این شوری ها شکارچیان و رقبای آرتمیا به حداقل می رسد).و لیکن در استخرهای کوچک برای آبگیری از توریهای مختلف 1000،500،300 و 100 میکرون استفاده می شود.
•توصیه های ذیل برای کود دهی ارایه می شود:
•استفاده از شیرابه کو مر غی
•عدم کوددهی در روزهای ابری
•کوددهی دراستخرهای کوددهی (سبز) انجام شود
•از ارایه کود شیمیایی در استخر های پرورش پرهیز گردد.
•از ارایه کود های فسفره در استخر های کم عمق تا جاییکه ممکن است پرهیز گردد
معایب و مزایای کود حیوانی
•مزایا:
•علاوه بر فسفر وازت دارای مواد معدنی است
•افزایش میکرو فلورا
•وجود مواد ‎آلی محلول درآب در پیکره کود آلی
•استفاده ازیک ماده زاید
•معایب:
•ایجاد مشکل رشد جلبک های کفزی
•واکنش آرام کود های آلی
•موجب رشد باکتریایی می شوند
•خطر آلودگی را میکروبی را افزایش می دهد
•بعد از آماده سازی (در دومرحله ) ، ذخیره سازی استخر ها با ناپلیوس ایستار I انجام می گردد.
•ذخیره سازی
•ذخیره سازی با ناپلیوس مرحله اول انجام می شود ذخیره سازی با مراحل بالاتر آرتمیا ،درصد بازماندگی را به مقدار زیادی کاهش می دهد تراکم ذخیره سازی نیز با میزان مواد غذایی و دمای موجود در استخر های پرورشی معین می گردد در ضمن توصیه های زیربرای ذخیره سازی منابع مختلف ارایه می گردد .
•در استخر های تبخیر (http://www.daneshju.ir/forum/vbglossar.php?do=showentry&item=%D8%AA%D8%A8%D8%AE%DB%8C%D8%B1) نمک بزرگ ، تراکم ذخیره سازی بین 5-10 ناپلیوس در لیتر توصیه می شود.
•استخر های کوچک : تراکم اولیه ذخیره سازی در استخر های با شفافیت بین 15-25 سانتی متر ،100 ناپلیوس در لیتر خواهد بود .
•پایش و مدیریت سیستم های پرورشی
•باتوجه به هدف ،برنامه نمونه برداری تنظیم می گردددر هر حال پارامتر های زنده نظیر آرتمیا و جلبک و عوامل غیر زنده نظیر دما، شوری، کدورت و پی اچ در نمونه برداری می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد.نمونه برداری با روشهای استاندارد انجام می شود . در نمونه های آرتمیا علاوه بر ترکیب جمعیت آرتمیا ،ملاحظات ذیل را مدنظر قرار دهیم:
•وضعیت روده ها
•وضعیت مدفوع
•وضعیت شنا
•رنگ آرتمیا
مفاهیم
:Lab-labاز ترکیب فیتو پلانکتونهای رشته ای و دیاتومه ها حاصل می شود و یک آفت در استخر های پرورش آرتمیا محسوب می شود.
:Rakingدر صورت عمق کم می بایست هرروز بوسیله شن کش جلبک های رشته ای کفزی را از استخر ها بیرون کشید.
•برداشت توده زنده آرتمیا
•در استخر ها برای برداشت بیوماس آرتمیا از ساچوک با اندازه چشمه 150 میکرون استفاده می شود .
•تورها می بایست تا حدی که ممکن است بزرگ باشد.
•برای برداشت انتخابی بالغ ها و جوان ها از تور با اندازه چشمه 1-2 میلی متر استفاده می شود.
•بهتر است انتهای تور، 100 میکرون باشد.
•هر ساعت تورها را تخلیه کنید
•فراوری بیوماس
•الف – استفاده سریع بین 1-3 ساعت
•توده زنده را می توان بطور موقت در تورهای موقت مستقر در استخرنگهداری کرد
•هوادهی را در محیط برقرار کنید
•توده را شسته وبه تانک ها همراه با هوادهی انتقال دهید
•برای فعالیت از یخ استفاده کنید
•ب- استفاده در فاصله 12 ساعت
•همانند بخش الف است
•البته برای حمل ونقل می توان از کیسه پلاستیکی 9 لیتری استفاده شود
•کیسه با 2-3 لیتر آب دریا پر شود
•به ازای هر لیتر 100 گرم وزن تر توده زنده آرتمیا اضافه کنید
•قسمت خالی کیسه را با اکسیژن پر نمایید.
•البته بیوماس آرتمیا را می توان بصورت های ذیل نیز فراوری و نگهداری نمود:
•بصورت منجمد
•انسایل
•پودر خشک
تولید آرتمیا در تانک:
مزایای پرورش در تانک:
-قابلیت دسترسی به آرتمیای پرورشی در تمام طول سال
-قابلیت انتخاب اندازه های مختلف آرتمیا
-قابل کنترل بودن کیفیت آرتمیا
سیستم های پرورش آرتمیا در تانک:
-سیستم جریاندار باز(تراکم ، تا 18000 ناپلیوس در لیتر)
-سیستم جریاندار بسته(تراکم،تا 10000 ناپلیوس در لیتر
-پرورش دوره ای ( تا 5000 ناپلیوس در لیتر)
برداشت و فراوری سیست آرتمیا
سیست ارتمیا پس از تجمع بوسیله باد و موج در سطح دریاچه بوسیله تورهای مخصوص و یا ساچوک با اندازه چشمه 100 میکرون برداشت می شود و پس از انتقال به ساحل عملیات ذیل انجام می شود .
• 1جداسازی در آب نمک اشباع
•برای جدا سازی کلیه اجسام سنگین تر از سیست ، از آب نمک اشباع استفاده می شود.
• 2جدا سازی از نظر اندازه
•دراین مرحله کلیه نخاله ها، و مواد سبکتراز سیست با کمک الک های چند جداره از سیست جدا می شود.
پس از جدا سازی مقدماتی سیست آرتمیا از کلیه مواد و نخاله ها و تمییز شدن سیست ، آزمایش و کنترل کیفی سیستها انجام می شود در صورت وجود حالت خواب(دیاپوز) در سیست ها ، سیستها برای رفع حالت خواب یک دوره سرما را می بایست طی نمایید که این مرحله در سردخانه زیرصفر انجام می گردد. پس از اینکه سیستها رف دیاپوز شدند ، برای فراوری نهایی اقدامات ذیل بترتیب انجام می گردد:
- 1-فرآوری در آب شیرین
- 1-1-حذف آب نمک اضافی
- 1-2-جدا سازی از نظر چگالی در آب شیرین
- 1-3-ضد عفونی
- 1-4-حذف آب اضافی
- 2-مرحله خشک نمودن
- 3-مرحله قبل از بسته بندی

نویسنده: امیر شعاع حسنی

منبع: daneshju.ir